De fiets als symbool van emancipatie voor de vrouw?

Vrouwen zijn behoorlijk ondervertegenwoordigd op de fiets in onze hoofdstad. In 2019 was 63,9% van de fietsers mannen tegenover slechts 36,1% vrouwen. Dat blijkt uit de resultaten van het Fietsobservatorium van Pro Velo in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De geschiedenis heeft echter uitgewezen dat de tweewielers vrouwen een zekere vrijheid hebben gegeven en emancipatie in de hand hebben gewerkt. Het zijn opnieuw gouden tijden voor vrouwen op de fiets.

Uit de studie 'Vrouwen en fietsen in de straten van Brussel’ uit 2019 van Pro Velo, waaraan meer dan 1200 vrouwen deelnamen, bleek dat vrouwen tal van obstakels moeten overwinnen om op de fiets te kunnen springen. De obstakels die het vaakst werden genoemd, waren de grote afstanden, fietsen met kinderen of zware lasten, het weer, het reliëf en zelfs kledij.

De analyse ging nog een stap verder en belichtte 4 essentiële factoren die vrouwen ervan weerhouden of ertoe aanzetten om in het zadel te springen.

• De invloed van sociale verhoudingen: de positie van de vrouw in de maatschappij of het beeld dat gepaard gaat met fietsen is in wezen een mannelijk gegeven. Hetzelfde geldt voor het aanbod van fietskleding.
• Verantwoordelijkheden in het huishouden en het gezin die toegewezen worden aan de vrouw: vrouwen hebben de neiging zich meer in functie van huishoudelijke of gezinstaken te verplaatsen dan mannen.
• Het onveiligheidsgevoel in het verkeer: vrouwen staan meer stil bij de potentiële risico's die fietsen in een stedelijke omgeving inhouden. Ze zijn meer geneigd om heel voorzichtig te zijn als ze zich in publieke ruimtes verplaatsen.
• De relatie van vrouwen tot het milieu en het intrinsieke zorginstinct: de neiging om gezondere en milieuvriendelijkere keuzes te maken in harmonie met de natuur.

Ondanks deze verschillende kwesties is de fiets in wezen een vervoermiddel dat vrouwen in staat heeft gesteld ingrijpende maatschappelijke veranderingen door te voeren. Een strijd die bijna als een verovering van de mobiliteit kan worden beschouwd.

Al sinds de fiets voor het eerst in het straatbeeld verscheen, werd dit vervoersmiddel afgekeurd voor vrouwen, omdat het vrijheid en emancipatie vertegenwoordigde. Dat heeft veel vrouwen er weliswaar niet van weerhouden het recht op te eisen om in het zadel te springen! Vrouwen hebben in de loop der tijd zelfs hun positie in de fietswereld - een wereld die als "mannelijk" werd beschouwd - behoorlijk kunnen verstevigen.

De voordelen van de fiets voor vrouwen door de jaren heen:

1. Kledij:

In het begin droegen vrouwen die met de fiets op pad gingen een soort pofbroek, ook wel "bloomers” genoemd. Na verloop van tijd werden de rokken korter en de kledingstijl meer ontspannen.

Vandaag de dag dragen vrouwen ‘alledaagse’ kleding, en indien nodig een waterdichte jas of broek, uiteraard.

Op de website van Pro Velo vind je verschillende artikelen die de vzw heeft gepubliceerd over fietskleding voor vrouwen:

1. Bewegingsvrijheid:

De fiets was een democratisch en toegankelijk vervoersmiddel, waarmee vrouwen zich sneller en verder konden verplaatsen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog traden vrouwen heel vaak op als liaison tussen de verschillende verzetsgroepen of de maquis, tussen het netwerk en de leiders. Hierbij brachten ze hun boodschappen meestal per fiets.

In die tijd - en ook nu nog in sommige landen - konden zij zo bijvoorbeeld gemakkelijker naar naburige dorpen reizen. Deze ritten werden niet erg enthousiast onthaald door hun wederhelften en vaders, die een zekere controle over de vrouwen van hun gezin verloren.

Gelukkig kunnen vrouwen vandaag volop profiteren van de voordelen van de fiets in stedelijke gebieden om snel naar hun bestemming te rijden. Er zijn echter nog steeds enkele landen waar het bijzonder moeilijk ligt voor vrouwen om op de fiets te springen.

1. Het imago van het vrouwelijke geslacht:

In het Engeland van de 19^e eeuw verdedigde de publieke opinie dat fietsen slecht was voor de gezondheid, het moreel en de reputatie van vrouwen. Dokters uit die tijd beweerden dat "trappen niet vrouwelijk is"... Wetenschappers meenden dan weer dat fietsen een risico inhield voor hun voortplantingsorganen of seksualiteit. Er werd zelfs gezegd dat de wrijvingen over het zadel seksueel genot veroorzaakten.

Vandaag de dag gaan steeds meer vrouwen in onze westerse samenlevingen er prat op dat zij vrouw zijn en fietsen. De vrouwelijke fietsers eisen steeds meer hun plaats op en diverse feministische verenigingen, zoals Déchainé.es, strijden voor de fiets als instrument voor emancipatie en collectieve strijd. In Pro Velo's campagne Dames, fiets! treden verschillende vrouwen naar voren en getuigen over hun fietservaringen.

In twee eeuwen is de situatie dus behoorlijk wat verbeterd. En maar goed ook!

Het recht om te fietsen heeft vrouwen geëmancipeerd. Dankzij de fiets kunnen vrouwen gaan en staan waar ze willen, wanneer ze willen en met wie ze willen. Wie had ooit gedacht dat twee wielen en een stuur naar zoveel nieuwe paden zou leiden?

Vond je dit artikel leuk?

Bike Experience organiseert op 5 mei van 17 u tot 18 u. in het Théâtre Marni een gratis conferentie over vrouwen op de fiets. Tijdens deze conferentie onthult Pro Velo de analyses van de enquête "Vrouw en fietser in de straten van Brussel". Daarna getuigen enkele vrouwen over hun ervaringen en hoe zij tegen de fiets aankijken. We sluiten het debat af met een gemoedelijk momentje waar iedereen wat ervaringen kan uitwisselen.

Inschrijven voor deze conferentie is verplicht en kan per e-mail via enselle@provelo.org.

Pro Velo verzamelde in het kader van haar campagne Dames, fiets! ook getuigenissen van Brusselse vrouwelijke fietsers. Je vindt ze op onze Instagram- en Facebook-pagina's en op onze website zolang de campagne loopt, van maart tot juni 2021.